Depresja ma różne oblicza. Obniżony nastrój tuż po porodzie jest zjawiskiem normalnym. Nazywany bywa smutkiem poporodowym, a potocznie: baby blues. Problem dotyczy większości młodych mam i zwykle samorzutnie mija po pewnym czasie. Zdarza się jednak, że obniżenie nastroju po porodzie nasila się i przeradza w depresję poporodową. Choroba w tej postaci wymaga pomocy medycznej.
Depresja ma różne oblicza. Obniżony nastrój tuż po porodzie jest zjawiskiem normalnym. Nazywany bywa smutkiem poporodowym, a potocznie: baby blues. Problem dotyczy większości młodych mam i zwykle samorzutnie mija po pewnym czasie. Zdarza się jednak, że obniżenie nastroju po porodzie nasila się i przeradza w depresję poporodową. Choroba w tej postaci wymaga pomocy medycznej.
Depresja zaliczana jest do najczęściej występujących powikłań po porodzie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) problem ten dotyka 10-30% kobiet (różnice w szacunkach wynikają z przyjętych przez badaczy metod pomiaru). Mimo tak znacznego rozpowszechnienia choroby, niewiele kobiet szuka dla siebie specjalistycznej pomocy. Dominuje przekonanie, że to „stan naturalny”, z którym należy poradzić sobie samodzielnie. Część kobiet powstrzymuje dodatkowo wstyd przed wizytą u psychiatry, a także poczucie, że smutek po urodzeniu dziecka jest sprzeczny z „rolą matki” i społecznymi oczekiwaniami w tej kwestii.
Baby blues a depresja poporodowa
Należy odróżnić depresję poporodową od zdecydowanie częściej występującego smutku poporodowego – powodowanego głównie burzą hormonów w okresie ciąży, połogu oraz nowymi obowiązkami po urodzeniu dziecka. Baby blues zaczyna się zwykle kilka dni po porodzie i po ok. dwóch tygodniach samorzutnie mija – i to zdecydowanie odróżnia go od depresji poporodowej. Obniżony nastrój, rozdrażnienie, płaczliwość jest normą przez pierwsze dni po narodzinach dziecka. W tym okresie młode mamy bywają smutne, „rozchwiane” emocjonalnie, ale prawidłowo opiekują się dzieckiem i nie rozwijają się u nich objawy charakterystyczne dla depresji poporodowej. Jeśli jednak mijają kolejne tygodnie, a obniżony nastrój trwa nadal, dodatkowo pojawiają się inne niepokojące objawy (opisane poniżej), może to oznaczać wystąpienie depresji poporodowej.
Jakie są objawy depresji poporodowej
chwiejność emocjonalna, dojmujący smutek, płacz bez powodu, ciągłe rozdrażnienie i przygnębienie;
brak energii do działania, spowolnienie ruchowe, bezprzyczynowe zmęczenie;
utrata zainteresowań – przestają cieszyć rzeczy, które do tej pory sprawiały radość;
anhedonia, czyli niemożność przeżywania radości i przyjemności;
obniżona samoocena, poczucie bezwartościowości, „bycia niepotrzebnym”, przekonanie o utracie (szeroko pojętej) atrakcyjności, obsesyjne myśli, że z powodu swojej nieudolności czy braku doświadczenia – jako matka – nie jest w stanie właściwie zaopiekować się dzieckiem, a nawet może mu zaszkodzić (kontakt z dzieckiem staje się wtedy stresujący);
poczucie osamotnienia, opuszczenia, bycia niezrozumianym;
nieadekwatne i stale przeżywane poczucie winy;
bezsenność (lub nadmierna senność, „ucieczka w sen”);
trudności w okazywaniu uczuć – osobom bliskim, również swojemu dziecku;
osłabiona koncentracja uwagi, kłopoty z pamięcią;
stany nasilonego lęku, napady paniki;
zamartwianie się i nieadekwatna (hipochondryczna) troska o zdrowie – własne i dziecka;
nawracające myśli, a nawet próby samobójcze – ten objaw jest szczególnie niepokojący i stanowi bezwzględny sygnał wskazujący na konieczność konsultacji z lekarzem specjalistą (psychiatrą).
Przyczyny depresji poporodowej
…zwykle są złożone, dlatego raczej należałoby tu wskazywać na czynniki ryzyka wystąpienia choroby (biologiczne, psychiczne i społeczne).
W okresie ciąży i połogu układ hormonalny młodej mamy jest niezwykle aktywny, stężenie hormonów ulega gwałtownym zmianom, co powoduje rozchwianie emocjonalne. Kolejnym biologicznym wyzwaniem jest laktacja, tzw. nawał mleczny i dolegliwości z tym związane. Do tego dochodzi przemęczenie i niedobory snu z powodu konieczności nakarmienia dziecka co 2-3 godziny.
Na stan psychiczny matki po porodzie znaczny wpływ ma jej osobowość oraz nawykowe sposoby radzenia sobie ze stresem. Kobiety nadwrażliwe, z pesymistycznym obrazem świata, lękowe, z zaniżoną samooceną i zaburzeniami afektywnymi są zdecydowanie bardziej narażone na depresję poporodową. Oczywiście nie oznacza to jej nieuchronności, bowiem z pomocą przychodzi tu silna emocjonalna więź między matką i dzieckiem, która dostarcza radości, więzi uczuciowej, poczucia bliskości. Niezwykle przydatne są w tym przypadku umiejętności społeczne, które sprzyjają radzeniu sobie ze stresem po porodzie: zdolność do nawiązywania bliskich relacji z ludźmi, zwracania się o pomoc, a także umiejętność planowania i rozwiązywania problemów. Najtrudniej ze stresem radzą sobie kobiety, które nie mają wsparcia ze strony najbliższych: partnera, rodziny – dlatego np. samotne matki są w grupie ryzyka.
Leczenie depresji poporodowej
Jeżeli występują dolegliwości o objawach mogących wskazywać na depresję poporodową, a obniżony nastrój utrzymuje się ponad 2-3 tygodnie, koniecznie należy je zgłosić prowadzącemu lekarzowi ginekologowi lub położnej, która oceni sytuację i wskaże, jak radzić sobie z problemem. Może również zalecić konsultację z psychiatrą.
Zdecydowanie nie wolno choroby bagatelizować. Depresja poporodowa rodzi cierpienie i negatywnie wpływa na opiekę nad dzieckiem. Co więcej – niesie za sobą zagrożenie życia ze względu na towarzyszące depresji myśli samobójcze. Biorąc pod uwagę powiązania między sferą psychiczną i fizyczną człowieka, depresja ma również negatywny wpływ na cały organizm i może wywoływać bądź nasilać choroby somatyczne, a także osłabiać odporność organizmu.
Łagodną depresję poporodową leczy się za pomocą psychoterapii oraz wsparcia psychologicznego. Czasami niezbędne są leki przeciwdepresyjne (farmakoterapia), a w rzadkich sytuacjach – hospitalizacja. Farmakoterapia bywa problemem w czasie laktacji, ponieważ może mieć wpływ na karmione dziecko, dlatego psychoterapię zwykle stosuje się w pierwszej kolejności. Decyzja w tej sprawie należy oczywiście do lekarza – każdy przypadek musi być przeanalizowany indywidualnie pod kątem możliwych zalet i wad proponowanego rodzaju leczenia.
* Powyższy materiał ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie może zastąpić konsultacji medycznych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych, a także przed zastosowaniem opisanych powyżej metod i produktów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i/lub zasięgnąć opinii odpowiedniego specjalisty. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny, której powinien dokonać lekarz dysponujący specjalistyczną wiedzą, doświadczeniem i wynikami badań konkretnego pacjenta.
