Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (nazywane również w skrócie ZZSK lub chorobą Bechterewa) to atakująca kręgosłup przewlekła choroba zapalna. W jej zaawansowanej postaci elastyczne połączenia kręgów przekształcają się w zespolenia kostne, które powodują sztywność kręgosłupa. Skutkiem tego jest ból oraz postępujące ograniczenie ruchomości ciała.
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (nazywane również w skrócie ZZSK lub chorobą Bechterewa) to atakująca kręgosłup przewlekła choroba zapalna. W jej zaawansowanej postaci elastyczne połączenia kręgów przekształcają się w zespolenia kostne, które powodują sztywność kręgosłupa. Skutkiem tego jest ból oraz postępujące ograniczenie ruchomości ciała.
Początek choroby
…różni się u poszczególnych chorych. Rozpoczyna się najczęściej pod koniec okresu dojrzewania lub u młodych dorosłych – choć może wystąpić w każdym wieku. Zdecydowanie częściej choroba dotyka mężczyzn, u których ma również cięższy przebieg.
Pierwszym symptomem zwykle bywa ból krzyża, który w miarę upływu czasu stopniowo narasta. Chory odczuwa trudności podczas schylania się czy wstawania z krzesła. Charakterystyczne jest to, że ból nie ustępuje po odpoczynku – jak to ma miejsce w sytuacji np. przeciążenia mięśni kręgosłupa. Na początku dolegliwości z reguły pojawiają się rano (po nocnym bezruchu związanym ze snem), ale w ciągu dnia ustępują. Bywa też, że ból wybudza pacjenta i zmusza go do wyjścia z łóżka, żeby się „rozruszać”. Ruch zmniejsza sztywność stawów, dzięki czemu zazwyczaj przynosi ulgę.
Na wczesnym etapie choroby mogą wystąpić objawy charakterystyczne dla stanów zapalnych – podwyższona temperatura, utrata apetytu, poczucie ogólnego rozbicia i ustawiczne, utrzymujące się mimo odpoczynku zmęczenie.
ZZSK rozwija się
…powoli, obejmuje stopniowo wyższe partie kręgosłupa. W ślad za tym postępuje ograniczenie ruchomości, które utrudnia wykonywanie najprostszych codziennych czynności. Gdy dochodzi do zajęcia odcinka szyjnego, chory ma kłopoty z odwracaniem głowy – co bywa nie tylko uciążliwe, ale czasem wręcz groźne, zwłaszcza w przypadku kierowcy samochodu. Zmiany w piersiowym odcinku kręgosłupa i żebrach ograniczają rozszerzalność klatki piersiowej – przy nabieraniu powietrza pojawia się ból, nasilający się zwłaszcza podczas kaszlu czy kichania.
Silny ból powoduje mimowolne przybieranie „nienaturalnych” pozycji ciała, co jeszcze bardziej usztywnia kręgosłup. Chory pochyla się do przodu i nie może się wyprostować. Subiektywnie odczuwa to, jakby się „skurczył”.
W zaawansowanej postaci choroby dochodzi do całkowitej utraty ruchomości kręgosłupa i ciężkiego inwalidztwa. Przechył pogłębia się, co utrudnia choremu patrzenie do przodu i poruszanie się. Postęp medycyny sprawia jednak, że obecnie są to rzadkie przypadki, ponieważ odpowiednie leczenie potrafi skutecznie zapobiec najcięższym postaciom choroby.
Wśród objawów ZZSK wystąpić może również ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości innych stawów – np. bioder, kolan, stawów skokowych, barków, rąk i stóp. Stan zapalny może przenieść się na tkanki okołostawowe oraz ścięgna w miejscu przyczepu kości.
Na skutek osłabienia elastyczności i większej większej predyspozycji do rozwoju osteoporozy kręgosłup chorego z ZZSK jest bardziej podatny na urazy, nawet złamania kręgów. Grozi to uszkodzeniem rdzenia kręgowego i wychodzących z niego nerwów.
Diagnostyka
Rozpoznanie choroby i wdrożenie odpowiedniego leczenia często jest opóźnione, ponieważ pierwsze objawy bywają przez pacjentów bagatelizowane. Wielu z nich traktuje ból i zesztywnienie pleców jako stan przejściowy, kojarzony z przeciążeniem, długotrwałym siedzeniem przy komputerze itp. Powoduje to, że proces chorobowy rozwija się niepostrzeżenie, na przestrzeni długiego okresu czasu, nawet kilku lat i zaczyna zajmować kolejne odcinki kręgosłupa. Podejrzenia choroby oraz związanej z tym konieczności konsultacji lekarskiej bynajmniej nie ułatwia fakt, że ból może pojawiać się i znikać. Wielu chorych lekceważy objawy, jeśli zanikają one w ciągu dnia (na skutek „rozruszania” stawów) – a zatem nie utrudniają im zbytnio codziennego funkcjonowania i dają złudne wrażenie ustąpienia problemu.
Jeśli pojawi się ból o charakterze zapalnym (a więc nie ustępujący samoistnie, na przykład po odpoczynku), należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Szybkie rozpoznanie i leczenie choroby znacznie zwiększa szansę na zahamowanie jej rozwoju, uniknięcie powikłań, w tym grożącej choremu ciężkiej niesprawności.
Specjalista reumatolog rozpoznaje ZZSK na podstawie wywiadu od pacjenta, badania narządu ruchu oraz wyników badań obrazowych i laboratoryjnych. Lekarz ocenia ruchomość kręgosłupa we wszystkich kierunkach (np. przy pochyleniu, skłonach, odwracaniu głowy) oraz sprawdza, czy występują bóle w miejscach, które pod tym względem są charakterystyczne dla tej choroby.
U pacjenta z podejrzeniem ZZSK lekarz może zlecić wykonanie zdjęcia RTG stawów krzyżowo-biodrowych, czasami tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. W przypadku objawów zapalenia stawów i przyczepów ścięgnistych pomocne bywa badanie ultrasonograficzne. Oprócz badań obrazowych wykonuje się również badania laboratoryjne.
Leczenie
…ZZSK zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz ewentualnego pojawienia się schorzeń towarzyszących. Leki – nawet jeśli nie prowadzą do ustąpienia choroby – skutecznie kontrolują jej objawy i poprawiają funkcjonowanie pacjenta.
Oprócz terapii farmakologicznej, czasami konieczna jest interwencja chirurgiczna, np. operacja korygująca zniekształcenia kręgosłupa, a w przypadku zajęcia stawów biodrowych – zastąpieniu chorego stawu protezą.
Bardzo ważną rolę w leczeniu odgrywa regularne, najlepiej codzienne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, które poprawiają sprawność i zmniejszają dolegliwości bólowe. Szczególnie przydatne są ćwiczenia postawy, głębokiego oddychania, prostowania kręgosłupa oraz ćwiczenia rozciągające.
Aby choroba nie postępowała, warto pamiętać o przestrzeganiu prostych zasad:
śpij na średnio twardym materacu z małą poduszką pod głową,
rób przerwy na rozruszanie się,
unikaj dźwigania większych ciężarów i podnoś przedmioty bez pochylania się (staraj się używać do tego głównie mięśni nóg),
unikaj czynności (np. sportów), które mogą skutkować upadkami i urazami kręgosłupa; to samo dotyczy środków zakłócających równowagę (np. niektóre leki uspokajające czy zniaczulające, alkohol).
* Powyższy materiał ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie może zastąpić konsultacji medycznych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych, a także przed zastosowaniem opisanych powyżej metod i produktów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i/lub zasięgnąć opinii odpowiedniego specjalisty. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny, której powinien dokonać lekarz dysponujący specjalistyczną wiedzą, doświadczeniem i wynikami badań konkretnego pacjenta.
