Zespół Cushinga to grupa objawów wynikających z nadmiaru hormonów sterydowych – produkowanych przez organizm w warunkach naturalnych lub podawanych jako leki. Choroba może pojawić się w każdym wieku. Poza otyłością i rozstępami skóry prowadzi często do groźnych powikłań – m.in. nadciśnienia, cukrzycy, osteoporozy. Zdarza się, że zespół Cushinga bywa pierwszym objawem nowotworu.
Zespół Cushinga to grupa objawów wynikających z nadmiaru hormonów sterydowych – produkowanych przez organizm w warunkach naturalnych lub podawanych jako leki. Choroba może pojawić się w każdym wieku. Poza otyłością i rozstępami skóry prowadzi często do groźnych powikłań – m.in. nadciśnienia, cukrzycy, osteoporozy. Zdarza się, że zespół Cushinga bywa pierwszym objawem nowotworu.
Przyczyny
Zespół Cushinga może wynikać z długotrwałego podawania glikokortykosteroidów, w języku potocznym nazywanych sterydami. To naturalne hormony wytwarzane przez nadnercza (gruczoły znajdujące się – zgodnie z nazwą – nad nerkami), ale również substancje ordynowane jako leki, m.in. przeciwzapalne czy przeciwalergiczne.
W innych przypadkach objawy schorzenia są efektem nadmiernego wydzielania przez nadnercza kortyzolu (naturalnego hormonu glikokortykosteroidowego). Nazywany bywa potocznie „hormonem stresu”, ponieważ organizm produkuje go szczególnie wtedy, gdy przeżywamy stresującą sytuację. Kortyzol ułatwia mobilizację do pokonania zagrożenia lub zmierzenia się z trudnością (dla naszych praprzodków zwykle oznaczało to po prostu konieczność walki lub ucieczki). Kiedy jednak kortyzol produkowany jest w nadmiarze, wywołuje w naszym organizmie poważne szkody.
Objawy
…w początkowej fazie rozwoju choroby nie są jednoznaczne. Dlatego, by ustalić, że mamy do czynienia z zespołem Cushinga, lekarz prowadzący zwykle zleca przeprowadzenie specjalistycznych badań (m.in. laboratoryjnych), które mogą dać odpowiedź, czy faktycznie mamy do czynienia z tą chorobą.
Jakie zmiany można zaobserwować u chorych na zespół Cushinga? Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów jest szybki przyrost wagi. Tkanka tłuszczowa odkłada się na brzuchu, tułowiu, karku i twarzy, która staje się wyraźnie zaokrąglona. Zwykle jednak nie dotyczy to kończyn, te bowiem paradoksalnie – wskutek zaników mięśni – „szczupleją”. Na skórze łatwo tworzą się sińce, pojawiają się także sinoczerwone rozstępy. Organizm chorego „słabnie” – szybko się męczy, staje się bardziej podatny na infekcje, wytraca siłę mięśniową. U kobiet następują zaburzenia miesiączkowania, osłabienie lub zanik popędu płciowego, u mężczyzn pojawia się impotencja. Jeżeli następstwem choroby jest osteoporoza, dochodzi do bóli kostnych, czasem złamań np. w obrębie kręgosłupa. Chorobie towarzyszą problemy psychiczne – depresja, zaburzenia snu, chwiejność emocjonalna, zakłócenia funkcji poznawczych.
Należy podkreślić, że większość opisanych wyżej dolegliwości występuje u chorych z późno rozpoznanym zespołem Cushinga. W początkowej fazie choroby zauważalne są jedynie pojedyncze objawy zespołu.
Dzieci chorujące na zespół Cushinga wolniej (od rówieśników) rosną, natomiast szybko tyją. Twarz chorego dziecka – podobnie jak u dorosłego z tym schorzeniem – również się zaokrągla. Oczywiście objawy te dalece nie wystarczają do postawienia diagnozy. Lekarz prowadzący zapewne będzie się w tym przypadku posiłkować specjalistycznymi badaniami.
Diagnostyka
W przypadku pojawienia się objawów wskazujących na zespół Cushinga należy zgłosić się do lekarza (endokrynologa), który po zebraniu dokładnego wywiadu podejmie decyzję o ewentualnym wykonaniu badań weryfikujących rozpoznanie. Obok badań (testów) laboratoryjnych lekarz prowadzący może również zlecić:
rezonans magnetyczny – jeśli wyniki badań hormonalnych wskazują na obecność guza nadnerczy lub okolicy przysadki,
tomografię komputerową klatki piersiowej i jamy brzusznej,
USG tarczycy.
Celem badań obrazowych jest m.in. sprawdzenie, czy w nadnerczach, przysadce lub innych częściach ciała nie ma guzów powodujących zaburzenia hormonalne.
Leczenie zespołu Cushinga
…ustala specjalista endokrynolog. Guzy przysadki i guzy nadnerczy usuwa się chirurgicznie (istnieje duże prawdopodobieństwo, że po tym zabiegu objawy choroby ustąpią). Leczenie jest trudniejsze, gdy przyczyną zespołu Cushinga jest nowotwór złośliwy.
Gdy leczenie się już zakończy, pacjent powinien pozostawać pod stałą obserwacją endokrynologa. Wskazane jest okresowe wykonywanie kontrolnych badań krwi i badań obrazowych.
Dieta
Chorujący na zespół Cushinga powinni zadbać o prawidłową dietę – najlepiej po konsultacji ze specjalistą w zakresie dietetyki. Schorzenie charakteryzuje się tendencją do nadwagi oraz otyłości – stąd konieczne jest wyznaczenie dziennego zapotrzebowania energetycznego o obniżonej kaloryczności. Często osoby z zespołem Cushinga mają problem z cukrzycą lub nieprawidłową tolerancją glukozy. Dlatego podstawą diety powinny być m.in. produkty pełnoziarniste, makarony, ryże i kasze. Warto ograniczyć spożywanie węglowodanów prostych, czyli np. słodyczy, miodu. Zaleca się, by spożywać od 3 do 4 posiłków – nie częściej niż co 4 godziny. Wskazane jest ograniczenie spożywania tłustych mięs, wędlin, tłuszczów do smażenia i pełnotłustego nabiału.
* Powyższy materiał ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie może zastąpić konsultacji medycznych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych, a także przed zastosowaniem opisanych powyżej metod i produktów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i/lub zasięgnąć opinii odpowiedniego specjalisty. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny, której powinien dokonać lekarz dysponujący specjalistyczną wiedzą, doświadczeniem i wynikami badań konkretnego pacjenta.
