Zawał serca (dokładnie: ostry zespół wieńcowy) to efekt niedokrwienia mięśnia sercowego. Spowodowany jest nagłym ograniczeniem przepływu krwi przez tętnice wieńcowe. Objawy nie zawsze są charakterystyczne i wyraźne, jednak zwykle pacjenci skarżą się na dotkliwy ból w okolicach mostka. Zawał serca częściej dotyka mężczyzn, a ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem.
Zawał serca (dokładnie: ostry zespół wieńcowy) to efekt niedokrwienia mięśnia sercowego. Spowodowany jest nagłym ograniczeniem przepływu krwi przez tętnice wieńcowe. Objawy nie zawsze są charakterystyczne i wyraźne, jednak zwykle pacjenci skarżą się na dotkliwy ból w okolicach mostka. Zawał serca częściej dotyka mężczyzn, a ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem.
Czym jest zawał serca
Zawał oznacza wywołaną niedokrwieniem martwicę narządu. W przypadku serca martwica obejmuje mięsień sercowy. Wielkość tętnicy (wieńcowej), która ulega zamknięciu oraz stopień tego zamknięcia decydują o tym, jak bardzo zawał jest groźny. Dlatego objawy mogą być zróżnicowane. Gdy zablokowana jest mała tętnica, możemy go w ogóle nie odczuć, natomiast zamknięcie dużej tętnicy może nawet skończyć się śmiercią.
Objawy
Najważniejszym i najbardziej charakterystycznym objawem zawału serca jest ból w klatce piersiowej. Zwykle jest on stały, bardzo silny, gniotący, rozlany (chory nie potrafi wskazać konkretnego punktu, skąd pochodzi) i promieniujący do innych części ciała. Może się utrzymywać stale lub wielokrotnie ustępować i nawracać.
Zawałowi serca mogą towarzyszyć inne, mniej specyficzne objawy – uczucie duszności, bladość, poty, omdlenie, ból brzucha, nudności.
Zdarza się, że zawał serca nie daje żadnych zauważalnych przez chorego objawów, a jego wystąpienie diagnozuje się dopiero po długim czasie na podstawie zmian w EKG czy badań obrazowych.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów?
Jeśli ból w klatce piersiowej utrzymuje się (ponad 5 minut) i nie ustępuje po odpoczynku należy niezwłocznie zadzwonić pod numer telefonu ratunkowego 112 i się położyć.
Kluczowy jest czas, jaki upływa od wystąpienia bólu w klatce piersiowej do rozpoczęcia leczenia. Najlepsze rokowanie dotyczy pacjentów, u których leczenie rozpoczęto w ciągu pierwszej godziny od wystąpienia objawów.
Poważnym błędem jest wybieranie się do szpitala własnym samochodem. Jedynym bezpiecznym środkiem transportu jest w tym przypadku karetka pogotowia – zwłaszcza, że już podczas drogi do szpitala można rozpocząć leczenie. Jest to szczególnie ważne, gdy w trakcie zawału dochodzi do zatrzymania krążenia i trzeba natychmiast przywrócić pracę serca.
Przyczyny
Przyczyną zawału serca jest najczęściej miażdżyca, czyli zwężenie naczynia przez odkładający się cholesterol. Zawał serca zwykle występuje na skutek pęknięcia blaszki miażdżycowej w naczyniu wieńcowym (doprowadzającym krew do serca). Gdy blaszka pęka, tworzy się wokół niej zakrzep, która zamyka naczynie wieńcowe i blokuje napływ krwi do mięśnia sercowego. Czasem do zawału dochodzi, choć blaszka miażdżycowa nie pęka, ale rosnąc przez długi czas, doprowadza do znacznego zwężenia naczynia.
Jeśli mięsień sercowy nie dostaje wystarczającej ilości krwi, ulega wówczas niedotlenieniu i obumiera. Im dłużej tętnica pozostaje zamknięta, tym większy obszar mięśnia sercowego obejmuje martwica. Dlatego szanse na uratowanie serca rosną, gdy odpowiednio szybko podejmie się leczenie mające na celu otwarcie tętnicy wieńcowej.
Czynniki ryzyka
…zawału są podobne, jak w przypadku choroby wieńcowej. Wśród nich wymienia się m.in. nadmiar tzw. „złego cholesterolu”, palenie papierosów, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, otyłość, niewłaściwą dietę oraz niedostatek aktywności fizycznej. Warto zwrócić uwagę, że na te czynniki mamy wpływ, możemy je kontrolować, a przez to znacznie zmniejszyć ryzyko zawału serca.
Rozpoznanie i badania pomocnicze
Rozpoznanie zawału serca stawia się na podstawie odczuwanych przez pacjenta objawów, a także wyników EKG, koronarografii (inaczej: angiografii wieńcowej – to badanie radiologiczne pozwalające na ocenę stanu naczyń krwionośnych) oraz badania krwi – tak zwanych markerów zawału serca. Podwyższony ich poziom umożliwia postawienie diagnozy. Czasem, aby potwierdzić ostry zespól wieńcowy, potrzebny jest szereg badań krwi w odstępach kilku godzin, ponieważ ważne jest w tym przypadku nie tylko przekroczenie normy, ale także zmiany w czasie.
Leczenie i rehabilitacja
Leczenie zawału mięśnia sercowego zmierza do udrożnienia zatkanego naczynia oraz zapobiega narastaniu skrzepu i powiększaniu się martwicy. Efekty są tym lepsze, im wcześniej leczenie się rozpocznie. Stąd też jest ono podejmowane już nawet w karetce pogotowia podczas transportu chorego z zawałem do szpitala.
Kontynuacją terapii po zawale serca jest rehabilitacja. Może być prowadzona przez około 2-3 miesiące, a po jej zakończeniu należy pamiętać o regularnych ćwiczeniach fizycznych (intensywność wysiłku musi być dostosowana do możliwości pacjenta), a także o odpowiedniej diecie (zalecana jest w tym przypadku konsultacja z dietetykiem).
Pacjenci po zawale powinni pozostać pod stałą opieką lekarza – specjalisty kardiologa.
* Powyższy materiał ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie może zastąpić konsultacji medycznych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych, a także przed zastosowaniem opisanych powyżej metod i produktów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i/lub zasięgnąć opinii odpowiedniego specjalisty. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny, której powinien dokonać lekarz dysponujący specjalistyczną wiedzą, doświadczeniem i wynikami badań konkretnego pacjenta.
