Wstrząs anafilaktyczny jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia – nieleczony może prowadzić do śmierci. Wśród głównych przyczyn choroby wymienia się uczulenie na leki, pokarmy i jady owadów. Choć ciężkie reakcje anafilaktyczne zdarzają się rzadko, to jednak, kiedy wystąpią, każda chwila jest na wagę życia.
Czym jest wstrząs anafilaktyczny?
Wstrząs anafilaktyczny to nagła, szybko postępująca, obejmująca cały organizm i zagrażająca życiu reakcja na czynnik uczulający.
Objawy uczulenia mogą być bardzo różne, a ich nasilenie zwykle jest łagodne i tylko miejscowe. Jednakże w przypadku reakcji anafilaktycznej objawy mogą dotyczyć całego organizmu i różnych życiowo ważnych narządów wewnętrznych (serca i układu krążenia oraz płuc).
Jakie czynniki mogą spowodować wstrząs anafilaktyczny?
Wiele różnych wprowadzonych do organizmu substancji obcych może spowodować uczulenie. Jednakże lista czynników realnie wywołujących najcięższe, zagrażające życiu reakcje anafilaktyczne jest względnie krótka. Obejmuje głównie trzy grupy substancji:
leki, zwłaszcza antybiotyki,
pokarmy (tutaj prym wiodą białka mleka krowiego, kurzego, jak również owoce morza, ryby i orzechy ziemne),
jady owadów.
Reakcje tego typu są bardziej niebezpieczne u małych dzieci i osób w podeszłym wieku, a także u osób obciążonych przewlekłymi chorobami (najczęściej układu sercowo-naczyniowego, źle kontrolowanej astmy czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc).
Jakie są objawy wstrząsu anafilaktycznego?
Objawy pojawiają się nagle i ulegają dramatycznemu nasileniu zwykle w ciągu zaledwie kilku minut od kontaktu z substancją wywołującą. Objawy nie dotyczą jednego, a kilku różnych narządów.
Najczęstszą grupą objawów reakcji anafilaktycznych są zmiany skórne w postaci pokrzywki, świądu, zaczerwienienia skóry, obrzęku, w tym także obrzęków lokalizujących się na twarzy.
Drugą pod względem częstości występowania grupą objawów są dolegliwości ze strony układu oddechowego – duszności, napady kaszlu i świszczącego oddechu – wynikające ze skurczu oskrzeli lub pojawiającego się obrzęku krtani.
Rzadziej obserwuje się objawy ze strony układu krążenia – spadek ciśnienia tętniczego krwi, co objawiać się może jako uczucie nagłego osłabienia, zawrotów głowy, a nawet utratą przytomności. Równie rzadko występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty, biegunki oraz kurczowe bóle brzucha.
Dla rozpoznania reakcji anafilaktycznej konieczne jest wystąpienie objawów ze strony co najmniej dwóch układów. Najbardziej zaawansowane stadium reakcji anafilaktycznej, w którym dochodzi do całkowitej niewydolności krążeniowo-oddechowej określane jest jako wstrząs anafilaktyczny.
Jak postępować w przypadku wstrząsu anafilaktycznego?
Wstrząs anafilaktyczny jest niebezpieczny dla zdrowia i życia. W jego wyniku może dojść do zablokowania dróg oddechowych i zatamowania oddechu, a także zatrzymania akcji serca. Dlatego w momencie podejrzenia wystąpienia reakcji anafilaktycznej konieczne jest natychmiastowe podjęcie leczenia (niezwłoczne podanie adrenaliny) i wezwanie pogotowia. Po podaniu adrenaliny chory powinien trafić do szpitala w celu dalszej obserwacji i leczenia. W przypadku wystąpienia pełnoobjawowego wstrząsu anafilaktycznego często konieczna jest intubacja i leczenie w warunkach oddziału intensywnej terapii.
Jak wiele osób doświadcza wstrząsu anafilaktycznego?
Częstość reakcji anafilaktycznych w Polsce szacuje się na kilka tysięcy osób rocznie. W około 2-3 proc. przypadków wstrząs anafilaktyczny kończy się śmiertelnie.
* Powyższy materiał ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie może zastąpić konsultacji medycznych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych, a także przed zastosowaniem opisanych powyżej metod i produktów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i/lub zasięgnąć opinii odpowiedniego specjalisty. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny, której powinien dokonać lekarz dysponujący specjalistyczną wiedzą, doświadczeniem i wynikami badań konkretnego pacjenta.
