Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to stan zdrowia psychicznego, który powoduje skrajne wahania nastroju, w tym emocjonalne „wzloty” (mania lub hipomania) i „upadki” (depresja). Pomiędzy epizodami depresji i manii zwykle występują okresy remisji, tj. braku objawów lub ich utrzymywania się w niewielkim nasileniu. W przeszłości nazywana była chorobą lub psychozą maniakalno-depresyjną lub cyklofrenią.
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to stan zdrowia psychicznego, który powoduje skrajne wahania nastroju, w tym emocjonalne „wzloty” (mania lub hipomania) i „upadki” (depresja). Pomiędzy epizodami depresji i manii zwykle występują okresy remisji, tj. braku objawów lub ich utrzymywania się w niewielkim nasileniu. W przeszłości nazywana była chorobą lub psychozą maniakalno-depresyjną lub cyklofrenią.
Jak często występuje ChAD?
Częstość występowania choroby afektywnej dwubiegunowej szacuje się na około 2%, natomiast rozpowszechnienie wszystkich zaburzeń należących do spektrum tej choroby sięga 6–11%. Na chorobę afektywną dwubiegunową chorują równie często kobiety, jak i mężczyźni. Choroba afektywna dwubiegunowa to druga co do częstości przyczyna niezdolności do pracy z powodów psychiatrycznych.
Jakie są objawy choroby afektywnej dwubiegunowej?
Epizod depresyjny przejawia się utratą energii życiowej, ciągłym uczuciem zmęczenia, trudnością w podejmowaniu nawet prostych decyzji oraz codziennych działań (np. wstanie z łóżka, wykonanie czynności higienicznych itp.), znacznym spowolnieniem tempa myślenia i wypowiedzi, zaburzeniami koncentracji i uwagi, zaburzeniami pamięci, nadmierną sennością (hipersomnia). Występuje zazwyczaj spadek popędu seksualnego oraz zaburzenia apetytu. Może się także pojawić zwiększone uczucie napięcia i lęku. Depresja u cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową może prowadzić do utraty sensu życia, pragnienia śmierci, myśli o samobójstwie, a nawet tendencji samobójczych.
W nasilonej depresji mogą występować objawy psychotyczne.
Epizod maniakalny charakteryzuje się znacznie podwyższonym nastrojem – czyli nadmiernym poczuciem radości (euforii), zazwyczaj niedostosowanym do sytuacji. Towarzyszy temu często wesołkowatość i nadpobudliwość. Stan pacjenta maniakalnego może szybko przejść od euforii do drażliwości. Występuje wówczas potrzeba natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb, a gdy okazuje się to niemożliwe, pojawia się u chorego frustracja, a nawet agresja lub autoagresja. Najczęściej towarzyszy temu zmniejszona potrzeba snu oraz brak poczucia zmęczenia. Pojawiają się niekontrolowane działania, czasem zachowania ryzykowane i niebezpieczne (np. szybka jazda samochodem, bójki, nadużywanie alkoholu, narkotyków). Pacjent maniakalny może także podejmować różnego rodzaju zobowiązania, zaciągać pożyczki i kredyty, nadmiernie wydawać pieniądze, uprawiać gry hazardowe.
Pacjent zwykle jest bezkrytyczny wobec swoich objawów, nie traktuje ich jako chorobowe. W efekcie nie zgłasza się po pomoc do psychiatry albo pomoc taką odrzuca.
Epizod hipomaniakalny, w porównaniu z epizodem manii, charakteryzuje się występowaniem mniejszej liczby objawów i mniejszym ich nasileniem oraz krótszym czasem trwania.
Epizod mieszany przejawia się jednoczesnym występowaniem objawów zarówno depresji, jak i manii/hipomanii.
Okres remisji – to stan bez objawów chorobowych bądź z dyskretnie utrzymującymi się lub lekko nasilonymi, nielicznymi objawami choroby.
Czy u dzieci występuje ChAD?
Diagnozowanie choroby afektywnej dwubiegunowej u dzieci budzi kontrowersje. Dzieje się tak dlatego, że dzieci nie zawsze wykazują te same objawy, co dorośli. Wiele objawów ChAD występujących u dzieci pokrywa się również z objawami szeregu innych zaburzeń psychicznych, które mogą wystąpić u dzieci, takich jak zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) .
Jakie są przyczyny ChAD?
W sposób szczególny należy zwrócić uwagę na czynniki biologiczne (m.in.: genetyczne, zaburzenie równowagi neuroprzekaźników w mózgu, towarzyszące choroby somatyczne – np. niedoczynność tarczycy).
Czynniki psychologiczne i społeczne mają duży wpływ na przebieg choroby. Mogą ją wyzwalać, nasilać lub łagodzić. Trudne doświadczenia życiowe (np. poważne choroby, śmierć lub utrata bliskiej osoby, utrata pracy, migracja, czasami także poród) zwiększają ryzyko wystąpienia epizodu choroby.
Kiedy należy udać się do psychiatry?
- Kiedy występują objawy w postaci zaburzeń emocji czy zachowania, niepokojące daną osobę lub jej bliskich – szczególnie w przypadku objawów maniakalnych oraz epizodu mieszanego czy hipomanii.
- Natychmiast w przypadku pojawienia się nasilonych myśli samobójczych.
- Kiedy dana osoba lub ktoś z bliskich zauważa pewną cykliczność zmian lub wahań nastroju u tej osoby. Oczywiście nie zawsze jest to choroba afektywna dwubiegunowa, ale taka cykliczność wymaga diagnostyki i obserwacji psychiatrycznej.
Kluczowy i korzystny wpływ na rokowanie i przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej ma odpowiednio dobrane leczenie oraz stosowanie się pacjenta do zaleceń lekarskich.
* Powyższy materiał ma charakter informacyjno-edukacyjny i nie może zastąpić konsultacji medycznych. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek objawów chorobowych, a także przed zastosowaniem opisanych powyżej metod i produktów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem i/lub zasięgnąć opinii odpowiedniego specjalisty. Każdy przypadek jest inny i wymaga indywidualnej oceny, której powinien dokonać lekarz dysponujący specjalistyczną wiedzą, doświadczeniem i wynikami badań konkretnego pacjenta.
